دریا،مسیر پیشرفت

در این مقاله کشتیهای تجاری ابتدا از منظر مسیر و برنامه ترددشان و سپس از نظر نوع ساخت و کاربردشان تقسیم بندی شده اند. دسته بندی مطرح شده در این مقاله مرز نهایی برای جدا کردن کشتیها از یکدیگر نیست چرا که برخی از کشتیها به دلیل قابلیتهای موجود خود، به راحتی می توانند با بارگیری کالایی متفاوت از یک گروه جداشده و به گروه دیگری بپیوندند. انواع مختلف شناورها در حمل و نقل دریایی دخیلند که در این مقاله مجال صحبت از تمامی آنها نیست و سعی شده است کشتیهایی که عمومی تر و کاربردی ترند به طور گزیده و مختصر تشریح گردند. در انتهای مقاله آمار مربوط به کشتیهای پهلو گرفته در بنادر مختلف ایران در سال 91 و مقایسه آن با سال 90 ارائه گردیده که این آمار از سایت سازمان بنادر و دریانوردی ایران استخراج شده است.

حمل و نقل دریایی شاخه ای از حمل و نقل است که در توسعه تجارت خارجی نقش مهمی ایفا می کند. این شاخه از حمل و نقل به واسطه داشتن مزیت هایی از جمله هزینه پایین حمل کالا، پرداخت وجه در مقابل اسناد معتبر و سرعت عمل در حمل حجم بالایی از کالا، از مناسب ترین روش های حمل و نقل به شمار می آید. مزیت‏های جغرافیایی کشورمان ایران در حوزه دریایی بسیار زیاد می‌باشد. دارا بودن حدود 3000 کیلومتر خطوط ساحلی، دسترسی به دریا در شمال و جنوب کشور، دسترسی به آب‏های آزاد (اقیانوس هند)، قرارگیری کشور بر سر مسیر کریدورهای ترانزیتی شمالی- جنوبی و عملکرد ارتباط دهنده کشورهای آسیای میانه با آب‏های جنوب کشور از جمله مزیت‌های مهم جغرافیایی کشور در حوزه دریایی بشمار می رود.در این گذر آشنایی با انواع کشتیهای تجاری که در بهره گیری از این موقعیت نقش کلیدی برعهده دارند خالی از لطف نیست.

تقسیم بندی کشتیها به لحاظ مسیر و برنامه ترددشان

کشتی ها از نظر مسیر و برنامه تردد به دو گروه لاینر و ترمپ تقسیم می شوند، که در ادامه به شرح آنها می پردازیم.

1 ) کشتی های لاینر (خطوط منظم):

این کشتی ها در خطوط معین و با برنامه معینی فعالیت می کنند.مالکان کالاهای با کمیت کم اما با ارزش بالا، از این نوع خدمات کشتیرانی استفاده می کنند. برآورد می شود که بیش از نیمی از کل کرایه حمل دریایی جهان، از طریق کشتیرانی لاینر - خطوط منظم – بدست می آید. کشتیرانی لاینر نوعی از حمل و نقل دریایی مشابه خطوط هوایی در حمل و نقل هوایی غیر نظامی، خدمات قطارها در حمل و نقل ریلی و خدمات اتوبوس ها در حمل و نقل شهری است. شرکتهای کشتیرانی لاینر، خدمات حمل و نقل را با برنامه حرکت ثابت و منظم، بنادر ثابت و مشخص، کشتی های نام برده شده و در بیشتر موارد با قیمت تعیین شده و ثابت ارائه می دهند. سیستم عملیاتی یک شرکت لاینر هم مدیریت کشتی را در بر می گیرد و هم مدیریت بار را. در مقایسه با شرکت های کشتیرانی ترمپ - خطوط نامنظم- ، شرکت های لاینر عموما بزرگ و پیچیده هستند. برای فراهم کردن خدمات منظم، نیاز به چند کشتی با ویژگی های مشابه می باشد. در داخل سازمان گروهی باید طوری بار را کنترل کند که از عرضه مستمر بار برای کشتی ها مطمئن باشد.از آنجایی که بار در کشتیرانی لاینر به صورت بسته های کوچک می باشد، مدیریت خطوط لاینر با تعداد زیادی از مشتریان حتی در یک سفر دریایی مواجه هستند. یک شبکه نمایندگی در تمام بنادری که کشتی های خط لاینر به آنها مراجعه می کنند باید ایجاد شود و خدمات مربوط به کشتی و کالا را فراهم کنند. مدیریت اطلاعات و هماهنگی در کشتیرانی لاینر مهمتر از کشتیرانی ترمپ است. به علت اینکه امروزه کشتیرانی لاینر بیشتر کانتینری می باشد، خدمات لجستیکی و پشتیبانی برای مشتریان، با توجه به مدیریت کانتینر ها، مورد نیاز است. سازمان کشتیرانی لاینر به صورت سیستمی و شبکه ای می باشد.بعضی از خطوط لاینر فعالیت های مربوط به ترمینال های بندری را نیز به عهده می گیرند. هم چنین خدمات حمل و نقل زمینی هم ممکن است توسط شرکت های لاینر فراهم شود. مدیریت کانتینر نیز جنبه دیگری از فعالیت های کشتیرانی لاینر است و این خطوط با مشکلاتی مانند عدم توازن تجارت دریایی، نگهداری کانتینرها، تعویض کانتینرها و ... مواجه هستند.

2) کشتی های ترمپ (خطوط نامنظم): 

این کشتی ها در خطوط معینی فعالیت نمی کنند و محموله ها را به هر نقطه ای که صاحب کالا بخواهد حمل می کنند.حرکت کشتی ها بر اساس موقعیت بار صورت می گیرد و در مورد زمان و مکان به طور نامنظم است. زمان در مفهوم فوق به این معنی است که اجاره کننده ممکن است از کشتی در یک دوره زمانی استفاده کند. زمان اجاره می تواند از یک ماه تا شش ماه یا یک سال و حتی بیشتر باشد. مدت زمان دقیق اجاره در قرارداد بین مالک کشتی و اجاره کننده قید می شود و این مدت صرفا بر اساس نیاز اجاره کننده تعیین می شود. مکان در مفهوم فوق، بیشتر به معنی بنادر بارگیری و تخلیه می باشد. بیشتر کشتی های ترمپ برای بهره برداری جهانی منظور شده اند و معمولا نیازی به تکرار سفر دریایی در یک مسیر معین نیست. هر سفر دریایی به طور مجزا از دیگر سفرهای دریایی انجام می شود. گاهی اوقات مالکان یا فرستندگان بار ممکن است نیاز به سفرهای دریایی مکرر بین بنادر معین و برای حمل یک نوع محصول داشته باشند که این نوع سفرهای پی در پی به منظر راحتی یک مالک کالای مشخص (اجاره کننده) برنامه ریزی می شوند و نباید به عنوان خدمات منظمی که توسط مالک کشتی ارائه شده است تلقی شود. بسیاری از شرکت های کشتیرانی ترمپ کوچک هستند و کشتی های کمی دارند. حتی ممکن است یک شرکت ترمپ، فقط یک کشتی داشته باشد .قرارداد حمل و نقل رسمی که بین مالک کشتی و اجاره کننده بسته می شود، چارترپارتی نامیده می شود. مالک کشتی باید برای هر بار اجاره کشتی خود، یک چاترپارتی جداگانه امضا کند و مفاد چاترپارتی از یک سفر دریایی به سفر دیگر و از یک کشتی به کشتی دیگر، متفاوت است. توافق نهایی، به قدرت چانه زنی و مذاکره مالک کشتی و اجاره کننده و هم چنین به شرایط کلی بازار بستگی دارد. بازار کشتیرانی ترمپ، یک بازار آزاد و رقابتی، با تعداد زیادی از اجاره کنندگان و مالکان کشتی است. نرخ کرایه حمل بر اساس عرضه و تقاضای بازار در تغییر است. همان طور که تقاضا در این بازار نامنظم و همیشه در حال تغییر است، نرخ کرایه ها نیز در این بازار، همیشه در نوسان است. این باعث می شود که کشتیرانی ترمپ، یک فعالیت با ریسک بالا در نظر گرفته شود.

تقسیم بندی کشتیها به لحاظ نوع ساخت و کاربردشان

در اینجا به معرفی کشتی های تجاری از نظر نوع ساخت و کاربردشان در 9 گروه می پردازیم.

1. کشتی های حامل کالاهای عمومی (جنرال کارگو):

کشتی کالای عمومی ، چند منظوره یا general cargo برای بارگیری و انبار کردن طیف وسیعی از کالاها در اشکال مختلف از قبیل بشکه، عدل و پالت طراحی و ساخته شده‌اند. کالاها ممکن است محصولات جنگلی، کالاهای تولید شده، ماشین آلات سنگین، خودرو، ماشین آلات صنعتی، کالاهای کیسه‌ای، مواد غذایی و کانتینر را شامل شوند. این قبیل کالاها را در انبارهای عمومی قرار می‌دهند که مخصوص کالای خاصی نیستند. کشتی‌های کالای عمومی معمولاً مجهز به جرثقیل‌هایی هستند که می‌توانند هر نوع کالایی را تخلیه و یا بارگیری کنند. دریچۀ انبار یا خن این نوع کشتی‌ها معمولاً آن قدر قوی و محکم‌اند که بتوانند مقدار زیادی از بار را بر روی خود تحمل کنند. نقش کشتی‌های جنرال کارگو با ورود شناورهای فله‌بر رو به افول گذاشت، اما با پیدایش کشتی‌های کانتینری تنزل جایگاه و نقش آن‌ها شتاب بیشتری یافت. کشتی‌های جنرال کارگو گرچه همچنان از نظر تعداد بیشترین تعداد شناورهای کالابر را در ناوگان جهانی شناورهای بازرگانی تشکیل می‌دهند، اما از نظر سایز به ندرت ظرفیتی بیش از 50000 dwt دارند و معمولاً کوچک‌تر از شناورهای تخصصی‌ هستند که در حال جایگزین شدن آن‌ها هستند.

2. کشتی های فله بر خشک:

کشتی فله بر نوعی کشتی تجاری است که برای حمل محموله هایی نظیر ذغال سنگ ، سنگ آهن ، سنگ های معدنی ، کاکائو ، گندم ، جو و سایر غلات ، کود شیمیایی ، خوراک دام ، آهن قراضه و سایر محموله های خشک طراحی شده است. کالا یا بار فله ای معمولا به کالای بدون بسته بندی و کاملا باز گفته می شود که می تواند با استفاده از تجهیزات ویژه، به آسانی و سریع در کشتی های فله بر بارگیری، صفافی (چیدمان) شود و یا از آنها تخلیه شود. تجهیزات زیادی برای تخلیه و بارگیری کالای فله وجود دارد که به طور گسترده در بنادر استفاده می شوند. مانند پمپ ها، تسمه های نقاله، مکنده ها و ... . این گونه کشتی ها از میانه های سده نوزدهم آغاز به رفت و آمد در آب ها کردند. امروزه کشتی های فله بر یک سوم ناوگان تجاری کشتی های جهان را تشکیل می دهند. عرشه این نوع کشتی مسطح است و در سرتاسر آن درب های ضد آب دیده می شود که محموله را در مقابل نشت آب حفاظت می کند. برخی از انواع این کشتی دارای جرثقیل های عرشه ای نیز هستند. اندازه این کشتی ها بر حسب نوع محموله و منطقه ای که از آنها استفاده می شود متفاوت است. ظرفیت آنها از ۱۰/۰۰۰ تن تا ۳۶۴/۰۰۰ تن متغیر است. بلندترین کشتی حمل فله خشک ۳۴۳ متر طول دارد.

قسمت موتورخانه و محل زیست سرنشینان در قسمت انتهای کشتی یعنی پاشنه واقع شده و به منظور حفظ تعادل کشتی یک مخزن آب اضافی در قسمت جلو یعنی سینه ساخته شده است. زمانی که کشتی خالی می باشد این مخزن از آب پر می گردد. به منظور جلوگیری از صدمات احتمالی و برقراری تعادل کامل در مواقعی که کشتی بدون بار و خالی دریانوردی می نماید مخازنی نیز در گوشه ها و کف انبارها تعبیه گردیده که در چنین حالتی پر از آب می شود.

ویژگی بارز حمل و نقل کالای فله، هزینه بسیار پایینی است که از طریق اقتصاد مقیاس حاصل می شود. به علت ویژگی های فیزیکی کالای فله، کشتی های فله بر می توانند خیلی بزرگ ساخته شوند. منظور از ساخت اینگونه کشتی ها جلوگیری از هزینه های زیاد مربوط به انجام خدمات بندری و بسته بندی کالاها و همچنین استفاده از فضای بیشتر داخلی کشتی میباشد.

کشتیهای حمل کالای فله خشک به لحاظ ظرفیت بارگیری به 4 دسته زیر تقسیم می شوند:

الف) کشتی های(HANDY SIZE) باظرفیت بارگیری 10000 تا 35000 تن

ب) کشتی های(HANDY MAX) باظرفیت بارگیری 35000 تا 50000 تن

ج) کشتی های(PANAMAX) دارای ظرفیت بارگیری حداکثر تناژ تعریف شده می باشند، زیرا سایز این کشتی ها عبارت است ازحداکثر اندازه ای که قادر است از کانال پاناما عبور نماید.

د) کشتی های(CAPE SIZE) این کشتی ها، به دلیل بزرگی بیش ازحد، قادر به عبور از کانال پاناما نبوده و برای گذر از اقیانوس اطلس به اقیانوس آرام مجبور هستند از دماغه هورن در جنوب کشور شیلی عبور کنند؛ کالای غالبی که این کشتی ها حمل می نمایند ذغال سنگ یا سنگ آهن می باشد.

کشتیهای حمل کالای فله خشک به لحاظ ساختمان و موارد استفاده به دو گروه تقسیم می شوند:

الف) کشتى‌هاى فله بر مخصوص (Special Bulk Carrier)

طراحی این نوع کشتی ها به نحوی است که تنها می توانند یک یا دو نوع محموله را حمل نمایند؛ مانند کشتی های ویژه حمل شکر یا گندم یا سنگ های معدنی.این نوع کشتیها در اشکال مختلف مطابق سلیقه ی کشورهای مختلف ساخته شده اند. اکثر آنها دارای یک نقص مشترک هستند که این گونه کشتی ها پس از تخلیه ی بار هنگام مراجعت با انبار های خالی در حفظ تعادل خود دچار مشکل بوده اند.

ب)کشتی های فله برOBO  : (ORE سنگ معدنى- BULK فله - OIL نفت)

این نوع کشتی هادر ظرفیت های متفاوتی تا 250000 تن ساخته شدند و مشخصات ظاهری آنها آمیزه ایست از شکل کشتی های فله بر با لوله های متعدد نفت و هواکشهای ویژه مخازن بر روی عرشه.این کشتى‌ها مى‌توانند در عین حال چند محموله متفاوت را حمل کنند، و بخاطر آن ساخته شده‌اند که در سفر برگشت بدون بار نباشند. این نوع کشتى ضمن اینکه نفت و سنگ معدنى حمل مى‌کنند مى‌توانند انواع مختلف محمولات فله مایع را نیز حمل کنند.

3. کشتی های نفتکش:

 این کشتی ها برای حمل نفت و محمولات نفتی ساخته شده اند و سرعت بارگیری و تخلیه در این کشتی ها به دلیل استفاده از پمپ از کشتی های دیگر سریع تر است. کشتی نفت‌کش شناور ویژه‌ای است که برای حمل مقادیر بالای نفت طراحی شده‌است. به طور کلی دو نوع تانکر نفت وجود دارد، تانکر نفت خام و تانکر فراورده‌های نفتی.

سطح عرشه این کشتی ها از لوله ها و پمپ ها پوشیده شده است که مخصوص حمل و انتقال نفت خام هستند. نفتکش های جدید دارای پوشش های خاص برای جلوگیری از نشت نفت به آب دریا هستند. ظرفیت و اندازه این نفتکش ها متفاوت است ولی برای طبقه بندی آنها حدودی را تعریف کرده اند که بر حسب گنجایش نفت خام تقسیم بندی شده است.

هندی سایز : بین 10000 تا 30000 تن

هندی مکس : بین 35000 تا 50000 تن

پانا مکس : بین 55000 تا 75000 تن

افرا مکس : بین 80000 تا 115000 تن

سوئز مکس : بین 120000 تا 150000 تن

(Very Large Crude Carrier (VLCC : بین 200000 تا 300000 تن

(Ultra Large Crude Carrier (ULCC : بیش از 300000 تن که بزرگترین آن 550000 تن گنجایش دارد.

شکل ظاهری نفتکش ها تقریباً شبیه کشتی های فله بر بوده ، به جای دریچه های بزرگ در روی مخازن دارای دریچه های کوچکی می باشند که از آن دریچه ها به منظور بازرسی مخازن استفاده می گردد. عمل تخلیه و بارگیری در نفتکش ها با پمپ های قوی انجام می گیرد. برای نصب این پمپ ها محل جدایی غیر از محل مخازن و موتورخانه در نظر گرفته شده است. پمپ ها معمولاً در اتاقی به این نام قرار دارند. بدنه تانکرهای ساخته شده قبل از سال ۱۹۸۴ دو جداره نمی‌باشند. اما برابر قانونی که در سال ۱۹۸۴ میلادی تصویب شد کلیه نفتکش هایی که اخیراً ساخته شده اند ملزم به داشتن بدنه های دوجداره گردیده اند. در واقع توسعه و گسترش قابل ملاحظه در ساختمان نفتکش ها ، بعد از جنگ دوم جهانی بوده است و قبل از آن به دلیل میزان کم ، استخراج نفت در کشورهای تولیدکننده ، نفتکش های کوچک و معدودی در خدمت حمل و نقل نفت بوده اند.

با استخراج روز افزون نفت و بنا به نیاز مبرم کشورهای صنعتی ، پیشرفت صنعتی کشتی سازی به جایی رسید که در اوایل دهه هفتاد (۱۹۷۰ میلادی) کشور ژاپن اقدام به ساختن نفتکش هایی به ظرفیت ۵۰۰/۰۰۰ تن نمود و در حال حاضر برابر آمار و ارقام ارایه شده نفتکش ها بالاترین درصد حمل و نقل دریایی را به خود اختصاص داده اند. فرق عمده تانکرهای بزرگ یا کوچک این است که تانکرهای کوچک به علت حمل مواد متنوع فراورده های نفتی دارای انبارهای متعددی می باشند در حالی که در تانکرهای بزرگ تعداد انبارها کم است. تانکرها معمولاً جرثقیل های کوچکی دارند که با آن لوله های ترمینال را بلند کرده و به لوله های کشتی متصل می سازند. تعداد کارکنان تانکرها کمتر از کشتی های کالای عمومی است اما از دستگاه های مکانیکی برای شستن و تمیز کردن انبارها استفاده می شود. بارگیری و تخلیه نفت خام توسط پمپ های نصب شده روی عرشه و یا پمپ های سکوی بارگیری انجام می شود.

4 ) کشتی های رو-رو: (Roll-on/roll-off SHIP)

 این کشتی ها مجهز به سکوی مخصوص در قسمت جلو یا عقب یا پهلو به نام RAMP بوده و برای حمل وسایل نقلیه (حامل بار یا مسافر) مورد استفاده قرار می گیرند؛ این کشتی ها دارای طبقات مختلف و متحرک هستند تا از فضای آن حداکثر استفاده به عمل آید و وسایل نقلیه می توانند به طور مستقیم به این کشتی ها وارد و یا از آن خارج شوند. کالاهائى که کشتى‌هاى رو - رو حمل مى‌کنند عبارتند از:

محمولاتى که مستقلاً مى‌توانند بارگیرى و تخلیه شوند مانند کانتینرهاى مستقر بر روى تریلر، خودروهاى سبک و سنگین نظیر اتومبیل سواری، وانت، کامیون، اتوبوس ،محمولاتى که با استفاده از تجهیزات ویژه جابجا مى‌شوند مانند کانتینر، کالاهاى سنگین وزن و کالاهاى پالت شده.مسافرانى که معمولاً با اتومبیل خود سفر مى‌کنند. به این ترتیب این نوع کشتى‌ها مى‌توانند نقش پل ارتباطى میان کشورها را ایفاء نمایند.

درحال حاضر، 4 دسته ی مشخص ازکشتی های RO-RO به شرح زیر وجود دارند:

الف) RO-ROهای چند منظوره

ب) RO-ROهای مجهز به جرثقیل

ج) RO-ROهای حمل مسافر و کالا که به آنها RO-MAX هم گفته می شود.

د) RO-ROهایی که مختص حمل خودرو هستند ودر صنعت خودروسازی برای واردات و صادرات مورد استفاده قرار می گیرند که به آنها PURE CAR CARRIERS هم می گویند. شکوفایی صنعت خودرو سازی در ژاپن و کره جنوبی باعث شد تا ساخت این کشتیها رونق بیشتری بگیرد.

5) کشتی های کانتینربر:

این کشتی ها برای حمل انواع محمولات با بسته بندی کانتینر ساخته شده اند، سهولت بارگیری و حمل کانتینر ها امتیاز مهمی به حساب می آید.کانتینر محفظه‌اى است فولادى یا آلومینیومى که جهت حمل محمولات مختلف به شکل استاندارد شده به کار گرفته مى‌‌شود. امروزه کانتینر توانسته است هم به جهت سهولت حمل و نقل و هم به جهت محافظت کالا و هم به لحاظ اقتصادى انقلابى در روش‌هاى حمل و نقل کالا ایجاد نماید. این مزایا به ویژه در حمل یکسره چشمگیرتر است. در حمل یکسره شرکت حمل‌کننده محموله را از فرستنده در مبداء (کارخانه یا انبار) تحویل گرفته و در مقصد به گیرنده کالا تحویل مى‌دهد. این روش اصطلاحاً Door t‌o Door نامیده مى‌شود. از امتیازات دیگر کانتینر آن است که مى‌توان آن را با هر یک از وسائط نقلیه اعم از کشتی، کامیون یا راه‌آهن و حتى هواپیما حمل نمود.

در حمل بار به طریق سنتی، محموله به دفعات دست به دست مى‌شود و در هر یک از این مراحل امکان معطلى و تأخیر و خسارت اجتناب‌ناپذیر است. در حالى که در حمل یکسره با کانتینر این عوارض بسیار تقلیل یافته و ناچیز است.کانتینرها در دو اندازه استاندارد ISO هستند. دسته اول کانتینرهای 20 فوتی هستند که واحد آنها اصطلاح(Twenty Equivalent Unit) TEU  نامیده می شود.و دسته دوم کانتینرهای 40 فوتی که واحد آنها (Fourty Equivalent Unit) FEU است.

کانتینرها از لحاظ کاربرد نیز انواع مختلف دارد که اهم آنها کانتینر مخصوص حمل کالاهاى بسته‌بندى شده سبک و سنگین، کانتینر یخچالى براى محمولات فاسدشدنی، کانتینر روباز که از سقف نیز قابلیت بارگیرى و تخلیه دارد و کانتینر ویژه کالاهاى فله مى‌باشد. معمولاً کانتینر پس از تخلیه، براى بارگیرى مجدد مورد استفاده قرار مى‌گیرد ولى در صورت عدم‌استفاده به‌صورت خالى به مبداء برگشت داده مى‌شود.

تعداد زیادی از کشتیها قابلیت حمل کانتینر رانیز دارند،لیکن وقتی از کشتی کانتینربر نام می بریم،منظورمان کشتیهایی است که صرفا به کار حمل کانتینر پرداخته و شکل و ساخت انبارهای آنها بصورت کامل سلول بندی شده باشد.تمام خطوط مهم کشتیرانی از کشتیهای کانتینری در خطوط منظم حمل کانتینر استفاده می کنند.

ساختمان این کشتیها مانند جعبه ای باز است که کانتینرها در آن به ردیفها و ستونهای منظم چیده می شوند. انبارهای این کشتیها دارای تسمه های فولادی عمودی هستند که کانتینرها را در میان این تسمه ها (cell guide) از پایین به بالا می چینند.این تسمه ها علاوه بر اینکه از حرکتهای انحرافی کانتینرها موقع بالا و پایین رفتن جلوگیری میکنند، در موقعی که کانتینر در جای خود قرار گرفت نیز آنرا از طرفین در جای خود ثابت نگه می دارند.دربهای انبارهای این کشتیها نیز به اندازه کافی تقویت شده اند تا توانایی بارگیری بر روی آنها وجود داشته باشد. در کشتی های مدرن کانتینری دیگر حتی انبار به شکل مجزا وجود ندارد و کل فضای بارگیری یکپارچه است، که این امر باعث سرعت بیشتر در زمان تخلیه و بارگیری می شود.

در حال حاضر کشتیهای کانتینر بر به 6 گروه مجزا تقسیم می شوند:

الف) کشتی های تغذیه کننده(FEEDER) با ظرفیت بارگیری 100 تا 500 TEU

ب) کشتی های(FEEDER MAX) با ظرفیت بارگیری500 تا 1000 TEU

ج) کشتی های(HANDY) با ظرفیت بارگیری1000 تا 2000 TEU

د) کشتی های(SUB PANAMAX) با ظرفیت بارگیری2000 تا 3000 TEU

ه) کشتی های(PANAMAX) با ظرفیت بارگیری حداقل 3000 TEU

و) کشتی های(POST PANAMAX) با ظرفیت بارگیری بیش از4000 TEU

6)کشتی مسافربری:

با گسترش صنعت گردش گری درصنعت کشتی های مسافری هم پیشرفت چشمگیری ایجاد شده است.تغییرات کلی در ساختمان کشتی از قبیل ایجاد استراحتگاههای مجهزو مدرن ایجاد گردید و کشتی های مسافری با ظرفیت 4000 تا 60000 نفر و با سرعت 30 گره دریایی ساخته شده اند.

ابتدا دراین نوع کشتی ها موتورخانه در وسط قرار داشت در قسمت پایین مخازن آب و سوخت ،و پاشنه کشتی به محل زیست ملوانان،آشپزخانه و سالن پذیرایی مهمانان اختصاص یافته بود.اما امروزه محل پذیرایی  مسافران به بالای کشتی انتقال یافته است. کشتیهای مسافربری امروزی دارای رمپ ورود خودرو و کابین های خصوصی ،سینما،استخر،بیمارستان مجهز به پزشکان متخصص می باشند.

انواع کشتی های مسافری:

1. کشتی های بزرگ لاینر - برای سفر های طولانی
2. کشتی های فری – برای سفر های کوتاه
3. کشتی های تفریحی –برای سفر های دور و نزدیک

7) کشتی‌های‌ LNG

LNGحاصل‌ فرایند میعان‌ گاز طبیعی‌ است‌ که‌ تنها در این‌ صورت‌ قابل‌ حمل‌ به‌ بازارهای‌ مصرف‌ توسط‌ کشتی‌های‌ خاصی‌ که‌ به‌ این‌ منظور طراحی‌ شده‌ است‌، می‌باشد. پس‌ از انتقال‌، این‌ محصول‌ در پایانه‌ها توسط‌ سیستم‌های‌ تبدیل‌، مجددا به‌ حالت‌ گاز درمی‌آید.

درواقع‌ LNG به‌ مصرف‌کنندگان‌ توان‌ بهره‌برداری‌ از یک‌ سوخت‌ پاک‌ و در عین‌ حال‌ اقتصادی‌ را می‌دهد. امروزه‌، کشتی‌های‌ حامل‌ LNG ، با ایمنی‌ بسیار بالا و به‌ صورت‌ پیوسته‌ در پایانه‌های‌ کشورهایی‌ چون‌ ژاپن‌ و اسپانیا پهلو می‌گیرند و انرژی‌ موردنیاز این‌ کشورها را چه‌ برای‌ مصارف‌ خانگی‌ و چه‌ صنعتی‌ فراهم‌ می‌آورند. درواقع‌، جریان‌ پایدار جهانی‌ LNG ، نشانی‌ از ایمنی‌ بالای‌ این‌ سوخت‌ در انتقال‌ به‌ مصرف‌کنندگان‌ دارد.استفاده‌ از کشتی‌های‌ دوجداره‌ و اجرای‌ استانداردهای‌ دقیق‌ صنعتی‌، علاوه‌ بر مدیریت‌ موثر ریسک‌، این‌ صنعت‌ را به‌ صنعتی‌ نمونه‌ از لحاظ‌ ایمنی‌ تبدیل‌ کرده‌ است‌. طی‌ ۴۵ سال‌ گذشته‌، این‌ کشتی‌ها بیش‌ از ۴۵۰ هزار محموله‌ را صدها میلیون‌ مایل‌ جابجا کرده‌اند.با توجه‌ به‌ نیاز روزافزون‌ کشورها به‌ منابع‌ سوخت‌ ایمن‌ و قابل‌ اطمینان‌، گاز طبیعی‌ سوختی‌ اقتصادی‌ به‌ شمار می‌رود که‌ توجه‌ کشورهای‌ مختلف‌ را به‌ خود معطوف‌ کرده‌ است‌ ودر این‌ میان‌ LNG یکی‌ از منابع‌ قابل‌ توجه‌ به‌ شمار می‌رود که‌ ایمنی‌ و اعتبار بالایی‌ در دهه‌های‌ آینده‌ خواهد داشت‌.

LNG در کشتی‌های‌ دوجداره‌ای‌ که‌ برای‌ جلوگیری‌ از نشت‌ یا شکست‌ در حوادث‌ طراحی‌ شده‌اند،حمل‌ می‌شود. LNG در شرایط‌ فشار و درجه‌ حرارت‌ بسیار پایین‌(۲۵۶- درجه‌ فارنهایت‌) ذخیره‌ می‌شود.

8) کشتی های یخچالی: (REEFER SHIP)

جهت حمل کالا هایی همچون میوه، گوشت و مواد غذایی فاسد شدنی استفاده می گردد.دارای انبار هایی با سردخانه های مخصوص و با برودت های  متفاوت ، متناسب با مواد فاسد شدنی می باشند.بنادری که کشتی های یخچالی به آنها تردد می نمایند باید امکانات ساحلی لازم را داشته باشند.با ورود کشتیهای کانتینری که قابلیت حمل کانتینر یخچالی را دارند تمایل بازار به سمت این کشتیها جذب شده و نزول بیشتر بازار کشتیهای یخچالی را باعث می شوند. در حال حاضر هیچگونه سفارشی جهت ساخت کشتیهای جدید از این دست وجود ندارد.

9) کشتی دوبه بر: (     (LASH Ship—Lighter Aboard ship

این کشتی برای حمل سایر شناورها مخصوصا دوبه ها طراحی شده اند. دارای جرثقیل برای بارگیری و تخلیه دوبه هستند.

دوبه شناوری مکعب مستطیل شکل با فضای توخالی است که معمولاً موتور یا پیشرانه دیگری ندارد و آن را قایق یا شناوری دیگر بر روی آب می‌کشد یا به جلو می‌راند. دوبه برای حمل کالا به اسکله هایی با عمق کم و رودخانه ها که قابل کشتیرانی نیستنداستفاده می شود.

جمع بندی:

همانگونه که در ابتدا ذکر شد، تقسیم بندی ارائه شده در این مقاله کلیه کشتیها را پوشش نمی دهد و تنها به انواع کشتی که کاربرد بیشتری در حمل کالا و مسافر دارند اشاره شده است. گروههایی از قبیل کشتیهای مخصوص حمل دام زنده، کشتیهای حفاری، کشتیهای ماهیگیری، یدک کشهای بنادر، جرثقیل های شناور و غیره ... نیز وجود دارند که در این مقاله نیامده اند.

امروزه حمل و نقل دریایی گرایش زیادی به سمت حمل باکانتینر از خود نشان میدهد.با پیدایش کانتینرهای یخچالی ، بازار کشتیهای یخچالی رو به افول نهاد، همچنین استفاده از کانتینر برای حمل کالای فله نیز با اقبال مواجه گردیده است.

تمایل بازار به سمت کشتیهای بزرگتر برای پایین آوردن هزینه هاست ولی باید در نظر داشت که این تمایل با محدودیتهایی در بنادر و آبراهها مواجه می باشد.